Trauma en het brein
Wat is trauma en hoe beïnvloedt het ons brein en gedrag?
Trauma is geen zeldzaamheid. Het is iets waar veel mensen – bewust of onbewust – mee rondlopen. Maar wat is trauma precies? Hoe ontstaat het? En wat doet het met je hersenen en gedrag? In deze vlog neem ik je mee in de wereld van trauma, op een begrijpelijke en visuele manier.
🧠 Wat is trauma?
Trauma is een psychologische verwonding die ontstaat na een overweldigende gebeurtenis. Het kan gaan om:
- Eenmalige gebeurtenissen zoals een ongeluk, overval of natuurramp.
- Chronische situaties zoals mishandeling, verwaarlozing, oorlog of langdurige stress.
- Ontwikkelingstrauma: trauma dat ontstaat in de kindertijd, vaak door een gebrek aan veiligheid, liefde of stabiliteit.
Wat belangrijk is om te begrijpen: trauma zit niet in de gebeurtenis zelf, maar in de reactie van het zenuwstelsel. Wat voor de één traumatisch is, hoeft dat voor de ander niet te zijn.
🌪 Hoe ontstaat trauma?
Wanneer je iets meemaakt dat je overweldigt, schakelt je lichaam over op een overlevingsstand:
- Vechten: je wordt boos of agressief.
- Vluchten: je probeert te ontsnappen.
- Bevriezen: je verstijft of dissocieert.
- Fawnen (pleasen): je probeert de ander tevreden te houden of te kalmeren om gevaar te vermijden. Dit zie je vaak bij mensen die zijn opgegroeid in onveilige thuissituaties maar ook bij mensen die seksueel misbruik hebben meegemaakt.
- Floppen (instorten of overgeven): je lichaam geeft het letterlijk op. Je kunt flauwvallen, je spieren verliezen hun spanning, of je ervaart een gevoel van volledige overgave.
Als deze reactie niet goed wordt verwerkt, blijft het lichaam in een staat van verhoogde paraatheid. Het trauma wordt als het ware "ingevroren" in je zenuwstelsel, je lichaam geeft het letterlijk op. Je kunt flauwvallen, je spieren verliezen hun spanning, of je ervaart een gevoel van volledige overgave.
🧬 Wat gebeurt er in het brein?
Trauma verandert niet alleen hoe je je voelt, maar ook hoe je brein functioneert. Het zenuwstelsel raakt uit balans, en drie belangrijke hersengebieden spelen hierin een centrale rol:
Amygdala – Het alarmsysteem van je brein
De amygdala is verantwoordelijk voor het detecteren van gevaar. Bij trauma raakt dit gebied overactief. Dat betekent:
- Je bent voortdurend alert, zelfs in veilige situaties.
- Je reageert sneller met angst, woede of paniek.
- Je kunt last hebben van hypervigilantie: een constante staat van waakzaamheid.
- De amygdala blijft als het ware “aan staan”, waardoor je lichaam steeds signalen van gevaar blijft afgeven, ook als die er niet zijn.
Hippocampus – De geheugenbeheerder
De hippocampus helpt bij het opslaan en ordenen van herinneringen. Bij trauma:
- Worden herinneringen vaak fragmentarisch of chaotisch opgeslagen.
- Kun je flashbacks krijgen: het gevoel alsof je het trauma opnieuw beleeft.
- Is het moeilijk om onderscheid te maken tussen verleden en heden.
- De hippocampus wordt als het ware overspoeld tijdens het trauma, waardoor het moeilijk is om de ervaring als een afgesloten gebeurtenis te verwerken.
Prefrontale cortex – De rationele denker
De prefrontale cortex is het deel van je brein dat verantwoordelijk is voor: logisch denken; emotieregulatie en plannen en beslissingen nemen. Bij trauma wordt dit gebied minder actief. Hierdoor:
- Kun je impulsiever reageren.
- Heb je moeite om je emoties te beheersen.
- Kun je minder goed relativeren of situaties inschatten.
🔁 Wat betekent dit in het dagelijks leven?
Deze veranderingen in het brein zorgen ervoor dat je lichaam en geest blijven reageren alsof het gevaar nog steeds aanwezig is. Je kunt bijvoorbeeld:
- Heftig reageren op kleine triggers.
- Moeite hebben met vertrouwen of veiligheid voelen.
- Jezelf verliezen in angst, boosheid of verdoving zonder duidelijke reden.
Het is belangrijk om te weten dat dit geen “zwakte” is, maar een biologisch gevolg van wat je hebt meegemaakt. Je brein heeft zich aangepast om je te beschermen — maar die aanpassing kan op de lange termijn juist belemmerend werken.
